Heydecke (Mirica) Jan (ok. 1443–1512), humanista, pisarz miejski, proboszcz kościoła Mariackiego w Krakowie. Pochodził prawdopodobnie z saskiej rodziny Heyde, osiadłej na Pomorzu Zachodnim. Ur. w miasteczku Dąbie (Altdamm) k. Szczecina (stąd w źródłach często nazywany de Damis lub de Tamis), był synem Mikołaja. W r. 1460 rozpoczął studia w Uniw. Krak., zakończone w r. 1463 uzyskaniem bakalaureatu filozofii, i po otrzymaniu niższych święceń kapłańskich wrócił po r. 1464 do stron rodzinnych jako kleryk diecezji kamińskiej. W r. 1466 przybył ponownie do Krakowa i uzyskawszy w r. n. prawo miejskie, osiedlił się w tym mieście na stale; od r. 1466 piastował stanowisko wicenotariusza miejskiego, z którego w r. 1481 przeszedł na pisarstwo miejskie. Urząd ten zawdzięczał m. in. biegłej znajomości kaligrafii, której poświęcał się już w czasie studiów uniwersyteckich, kopiując zapewne dla celów zarobkowych rękopisy (rkp. Bibl. Jag. 689 z r. 1464, «per me Johannem de Damis»). W r. 1468 objął pierwsze beneficjum kościelne, altarię św. Piotra i Pawła w kościele Mariackim, a w 10 lat później, 22 V 1478 r., altarię Wszystkich Świętych w kościele Św. Szczepana. Jako sekretarz Rady, dobrze obeznany z agendami miejskimi, wszedł H. w r. 1477 w skład komitetu budowy słynnego ołtarza Wita Stwosza w kościele Panny Marii i rozwinął na tym polu w l. 1477–89 ożywioną działalność, głównie w interesie patrycjatu niemieckiego. Spod jego pióra wyszedł znany opis budowy ołtarza, sfałszowany później – jak to ostatnio stwierdzono (Friedberg) – w części oskarżającej mieszczaństwo polskie o brak ofiarności na cele budowy. W czasie pobytu Wita Stwosza w Krakowie i pracy nad tryptykiem mariackim nawiązał z nim H. bliskie stosunki, zastępował kilkakrotnie mistrza w r. 1486 w sprawach majątkowych i opiekował się jego rodziną. Przypuszcza się, iż postać H-go jako pisarza sporządzającego protokół dyskusji sportretował Stwosz w płaskorzeźbie stanowiącej część tryptyku, a przedstawiającej Chrystusa wśród mędrców.
Równolegle z prowadzeniem agend miejskich brał H. czynny udział w życiu umysłowym pierwszych humanistycznych stowarzyszeń dyskusyjnych. Wkrótce po osiedleniu się w Krakowie Filipa Kallimacha wszedł, pod zlatynizowanym imieniem Mirica (= Heide), do grona bliskich przyjaciół włoskiego humanisty, jako uczestnik literackich i naukowych spotkań, odbywających się m. in. w ogrodzie H-go przy tzw. «domus scriptoris» w Rynku Głównym. W kręgu Kallimacha znalazł towarzyszy intelektualnych dyskusji, a to Macieja Drzewickiego, dra Mikołaja Wodkę, Mikołaja Mergusa, Jakuba Boksicę i Piotra z Bnina, którego odwiedzał również na zamku w Wolborzu. Szczególnie zażyłe więzy łączyły H-go z samym Kallimachem, który poświęcił mu liczne pochlebne wzmianki w swych pismach (m. in. w przedmowie do „De hiis, que a Venetiis tentata sunt”) i utworach poetyckich (np. w wierszu o ogrodzie Miriki), a przed śmiercią mianował go egzekutorem testamentu. Uczestniczył również H. czynnie w pracach Sodalicji Nadwiślańskiej, założonej w l. 1489–91 przez Konrada Celtisa, i brał udział obok Wojciecha z Brudzewa, Stanisława Seliga, Jana Ursina, Jana Aesticampiana i in. we wspólnych biesiadach i uczonych rozmowach. Celtis wystawił mu poetycki pomnik w wierszu „De coena Miricae”, w którym sławił uczoność i gościnność swego przyjaciela i zaznaczał, że pragnie się u niego nauczyć – jak pisał – «sarmackich obyczajów».
W r. 1500 ustąpił H. po 34-letniej działalności z notariatu miejskiego, otrzymawszy z prezenty Rady Miejskiej, a na życzenie króla Jana Olbrachta, archiprezbiteriat kościoła Mariackiego. Nie wycofał się jednak z życia publicznego, powoływany kilkakrotnie, dzięki nabytemu doświadczeniu, do załatwiania ważnych spraw miejskich. M. in. w r. 1501 został wybrany do komisji dla zbadania wyroku Rady Lwowskiej przeciwko Ormianinowi Iwaszce. Mimo wychowania w kulturze polskiej, jako proboszcz głównego kościoła Krakowa zajął postawę wrogą wobec narodowościowych potrzeb mieszczaństwa polskiego i popierał gorliwie kazania i nabożeństwa niemieckie. W r. 1501 ufundował altarię dla kaznodziei niemieckiego w kaplicy Bonerów i do końca życia utrzymywał bliskie stosunki z mieszczanami niemieckimi, m. in. jako egzekutor testamentu dra Błażeja Bersndorffa, Jana Sommerfelda i in. Przed śmiercią ofiarował kilka tomów ze swej zasobnej biblioteki (dzieła Platona, Cycerona, Herodota, Pliniusza) oraz część kosztowności dla Kolegium Większego Uniw. Krak. Zmarł w Krakowie 5 II 1512 r.
Birkenmajer A. L., Mikołaj Wodka z Kwidzynia zwany Abstemius, lekarz i astronom polski XV stulecia, „Roczniki Tow. Nauk. w Tor.” R. 33: 1926; Długopolski E., Katalog kościoła N. P. Marii w Krakowie, Kr. 1916, Teka Konserwatorów Galicji Zach., VI; Friedberg M., Ołtarz mariacki Wita Stwosza. Studium Archiwalne, „Przegl. Zach.” R. 8: 1952 t. 2 s. 673–706; Kopera F., Wit Stwosz w Krakowie. „Rocz. Krak.” T. 10: 1907 s. 13; Morawski, Historia UJ; Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kr. 1951 s. 399, 429; Sokołowski M., Studia do historii rzeźby w Polsce w XV i XVI w., „Spraw. Kom. Hist. Sztuki AU” T. 7: 1906 s. 87–90; Wagner A., J. H. Stadtschreiber, Archipresbyter und Humanist in Krakau, „Jahrbücher f. Gesch. Osteuropas” T. 1: 1936 s. 48–62 (bibliogr. i wykaz źródeł); – Kleinere Geschichtsquellen.
Leszek Hajdukiewicz